<< Back

"คืนถิ่นจีนใหญ่ วันอาทิตย์ที่ 29 มิถุนายน 2540 "

(น.112) วันอาทิตย์ที่ 29 มิถุนายน 2540
เช้านี้ต้องต้องเก็บของไปหมดเพราะว่าเราจะไปอยู่ฮ่องกงแล้ว เวลา 08.00 น. เดินทางออกจากโรงแรมไปตำบลหู่เหมิน (แปลว่าประตูเสือ) เมืองตงก่วน ระยะทาง 126 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางประมาณชั่วโมงสิบห้านาที เมืองตงก่วนตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของที่ราบลุ่มแม่น้ำจูเจียง อยู่ห่างจากกวางโจว 50 กิโลเมตร ห่างจากฮ่องกง 90 กิโลเมตร มีพื้นที่ 2,462 ตารางกิโลเมตร เป็นเมืองโบราณมีอายุประมาณ 1,700 ปี ตั้งแต่สมัยสามก๊ก ประชาชนตงก่วนมีรายได้สูง นับตั้งแต่ประเทศจีนเริ่มใช้นโยบายเปิดประเทศใน ค.ศ. 1978 เมืองตงก่วนพัฒนาอย่างรวดเร็ว ได้นำเทคโนโลยีจากต่างประเทศเข้ามาโดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านอิเล็กทรอนิกส์ อุตสาหกรรมเสื้อผ้า ของเล่นเด็ก เครื่องหนัง พลาสติก และอาหารกระป๋อง ในด้านการเกษตร ตงก่วนมีชื่อในด้านผลไม้โดยเฉพาะอย่างยิ่งลิ้นจี่ กล้วย และลำไย ทั้งยังมีชื่อเสียงในด้านอาหารทะเล มีชาวตงก่วนที่เป็นนักกีฬาเก่งๆ หลายคนโดยเฉพาะอย่างยิ่งนักว่ายน้ำและนักยกน้ำหนัก เหตุที่เขาพาเรามาเมืองตงก่วนไม่ใช่เรื่องมาติดต่อธุรกิจอุตสาหกรรม ชิมผลไม้หรือมาดูเขาฝึกกีฬา แต่เป็นเพราะความสำคัญทางด้านประวัติศาสตร์ของเมืองนี้


(น.113) รูป 110 ทางเข้าพิพิธภัณฑ์สงครามฝิ่นหรืออนุสรณ์สถานหลินเจ๋อสู

(น.113) เมืองนี้เป็นเมืองที่นายพลหลินเจ๋อสูทำลายฝิ่นของชาวอัวงกฤษคราวสมัยสงครามฝิ่นครั้งแรก และยังมีความสำคัญในสมัยต่อต้านญี่ปุ่นและตอนสงครามปลดปล่อย เราไปดูพิพิธภัณฑ์สงครามฝิ่น หรือเรียกอีกอย่างว่า อนุสรณ์สถานหลินเจ๋อสู สร้างอยู่บริเวณที่นายพลหลินเจ๋อสูทำลายฝิ่นของอังกฤษระหว่างวันที่ 3-25 มิถุนายน ค.ศ. 1839 ฝิ่นที่ทำลายมีปริมาณถึงสองล้านกว่ากิโลกรัม วิธีการทำลายคือ การขุดสระขนาด 150×150 เมตร เมื่อน้ำทะเลขึ้นและไหลเข้ามาในสระนี้นำฝิ่นใส่ลงไปพร้อมกับเกลือและหินปูน วิธีนี้ทำให้ฝิ่นย่อยสลาย เมื่อน้ำทะเลลดเปิดประตูน้ำ ทิ้งฝิ่นที่ย่อยสลายแล้วลงทะเลไป ไม่ทราบว่าท่านนายพลไปเรียนวิธีการเช่นนี้มาจากไหน หรือว่าคิดเอง สมัยนี้เห็นเขามีแต่จุดไฟเผายาเสพติด ขณะนี้สระน้ำที่ใช้กำจัดฝิ่นก็ยังอยู่ แต่ไม่ได้ใช้ทำอะไร


(น.114) รูป 111 อนุสาวรีย์หลินเจ๋อสู

(น.114) บริเวณนั้นเป็นสวนสาธารณะใหญ่ ปลูกต้นไม้ไว้มาก มีอนุสาวรีย์ต่อต้านการสูบฝิ่นและอนุสาวรีย์นายพลหลินเจ๋อสู เข้าไปในพิพิธภัณฑ์ ซึ่งสร้างใน ค.ศ. 1989 ทำเป็นรูปกำแพงมี 3 ชั้น ตกแต่งอย่างง่ายๆ ไม่ต้องอาศัยเครื่องมือมาก แต่ว่ามีคำอธิบายและภาพประกอบ รวมทั้งสิ่งของมาก จนดูไม่ทันเพราะว่าเรามีเวลาน้อย จะพยายามเขียนบรรยายเท่าที่จะทำได้ ถ้าผู้อ่านสงสัยว่าเขียนตรงไหนผิดจากที่เขาบรรยายไว้จะต้องไปดูเอง

(น.115) ชั้นล่าง เป็นการปูพื้นประวัติศาสตร์ เล่าตั้งแต่สภาพทั่วไปของราชวงศ์ชิงโดยเฉพาะอย่างยิ่งสมัยจักรพรรดิเตากวาง (ค.ศ. 1821-1851) มีปัญหาและค่อยๆ เสื่อมไป แต่ผู้ปกครองสมัยนั้นไม่สู้จะรู้สึก พวกขุนนางเหล่าผู้ดีก็ยังคงใช้ชีวิตอย่างฟุ่มเฟือยหรูหรา ข้าราชการฉ้อราษฎร์บังหลวง สังคมเสื่อมโทรม ประชาชนยากจนไม่มีที่ทำกินเพราะว่าที่ดินถูกคนมั่งมีโกงไป คนจนต้องทำสัญญาขายลูกไปเป็นทาสช่วงใช้ ส่วนในยุโรป มีการปฏิวัติอุตสาหกรรม ทำให้มีพลังทางเทคโนโลยีลัทธิทุนนิยมของตะวันตกจึงพัฒนาไปอย่างรวดเร็ว (เขาแสดงเครื่องต้นของจักรพรรดิ รูปหน้าพระราชวังปักกิ่ง แสดงแผนที่ของจักรวรรดิจีนในสมัยนั้นซึ่งใหญ่โตกว่าปัจจุบัน ลากเส้นไว้ให้เห็นว่าถูกตัดดินแดนไปหลังสงครามฝิ่น ธงประจำพระองค์ของจักรพรรดิเป็นรูปมังกร ใบสัญญาขายลูกซึ่งคนรวยเขียน คนจนเพียงแต่ปั๊มนิ้วมือ รายงานเรื่องการฉ้อราษฎร์บังหลวง)
ตอนที่ 2 เป็นเรื่องการขยายตัวของการแสวงหาอาณานิคม ในสมัยนั้นในจีน จักรพรรดิเป็นผู้ถือกรรมสิทธิที่ดิน แบ่งให้เจ้านายและขุนนาง ส่วนพวกชาวนาต้องเช่าที่ ดอกเบี้ยสูงถึง 20% เขาถ่ายรูปสัญญาเช่าที่ดินไว้ให้ดูด้วย


(น.115) รูป 112 ฉลองพระองค์จักรพรรดิ


(น.116) รูป 113 เส้นทางที่จักรวรรดินิยมตะวันตกเข้ามาบุกจีนก่อนสงครามฝิ่น

(น.116) นักสำรวจยุโรปชาติต่างๆ เข้ามาทางประเทศตะวันออก โดยเฉพาะอย่างยิ่งจีน (แผนที่แสดงการแผ่อำนาจของชาวตะวันตก) ตามด้วยพวกพ่อค้า และนักล่าอาณานิคม (แสดงภาพแต่ละคน บอก ค.ศ. ที่มา) เช่น ฮอลแลนด์มาที่เกาะไต้หวันใน ค.ศ. 1624 โปรตุเกสมาในคริสต์ศตวรรษที่ 16 ค.ศ. 1622 ฮอลแลนด์ยึดเกาะเผิงหูได้ เรือรบอังกฤษมาใน ค.ศ. 1834 รูปบุคคล เช่น Earl McCartney ค.ศ. 1791 เป็นทูตอังกฤษสมัยนั้น Lord Amherst ค.ศ. 1834
ตอนที่ 3 การติดต่อทางการค้าระหว่างจีนกับอังกฤษก่อนสงครามฝิ่น ชาวตะวันตกต้องการสินค้าของจีน เช่น ผ้าไหม และเส้นไหมดิบ เครื่องกระเบื้อง (porcelain) ชา (มีตัวอย่างให้ดูในตู้) แต่ว่าไม่มีสินค้าตะวันตกที่จีนต้องการ จีนมีเศรษฐกิจดี ทำเองได้หมด อังกฤษไม่สามารถแทรกแซงได้ ต้องดำเนินนโยบายให้เศรษฐกิจจีนอ่อนแอลง จึงทดลองนำฝิ่นจากอินเดียเข้ามาขาย ร่วมมือกับชาวอเมริกันที่นิวยอร์ก โดยเริ่มมาจำหน่ายที่หวงผู่ในมณฑลกวางตุ้ง คนอังกฤษ 2 คนคือนายวิลเลียม จาร์ดีนส์ และนายเจมส์ แมธีสันร่วมมือกันตั้งบริษัทค้าฝิ่น นายจาร์ดีนส์เป็นนายแพทย์ ดังนั้นใครๆ จึงเข้าใจว่าใช้ฝิ่นเป็นยา ขณะนั้นมีขุนนางท้องถิ่นหลายคนที่เริ่มเห็นภัยของฝิ่นและทูลจักรพรรดิว่าควรต่อต้านการค้าฝิ่น เขาเอาก้อนฝิ่น

(น.117) ดิบใส่ตู้ไว้ให้ดู ฝิ่นที่นี่เขาทำเป็นรูปทรงกลม (เหมือนลูกบอล) ต่างจากฝิ่นดิบที่ข้าพเจ้าเคยเห็นที่เมืองไทย ทำเป็นก้อนสี่เหลี่ยมผืนผ้า เขาถ่ายภาพโกดังเก็บฝิ่นที่อินเดีย และบริษัท East India Company ที่กรุงลอนดอน มองดูเหมือนพิพิธภัณฑ์ การปลูกฝิ่น การตรวจคุณภาพฝิ่น รูปเมืองกวางโจวใน ค.ศ. 1730 รูปอ่าวหวงผู่ก่อนสงคราม รูปเรือขนฝิ่น เขาแสดงตารางสินค้าเข้าสินค้าออกของจีนเป็นช่วงๆ ระหว่าง ค.ศ. 1760-1833 สินค้าเข้ามีมูลค่าน้อยกว่าสินค้าออกทุกปี
ตอนที่ 4 เรื่องการค้าฝิ่น จีนเขียนไว้ว่า Ignominious Trade of Opium ช่วงนี้รับว่าจดมากระท่อนกระแท่น จึงต้องเรียบเรียงใหม่จึงพอจะสรุปได้ว่าเป็นเรื่องของชาวตะวันตกโดยเฉพาะอย่างยิ่งอังกฤษลักลอบนำฝิ่นเข้าจีนเพื่อหารายได้ซื้อสินค้าจีน ฝิ่นนี้ปลูกในอินเดียเป็นส่วนใหญ่ ปลูกในตุรกีบ้าง แต่เดิมพวกอาหรับและเตอร์กเคยนำฝิ่นเข้าจีนตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 7 หรือต้นคริสต์ศตวรรษที่ 8 จีนใช้เป็นยาแก้ปวดหรือยากล่อมประสาท ถึงคริสต์ศตวรรษที่ 17 ความนิยมสูบฝิ่นจากอเมริกาแพร่เข้ามาในจีน มีคนนำฝิ่นมาผสมยาสูบ สูบกันแพร่หลายนิยมกันทั่วไป ราว ค.ศ. 1729 มีปัญหาเรื่องฝิ่นมากจนทางการจีนต้องออกประกาศห้ามขายห้ามสูบ ค.ศ. 1729 จักรพรรดิออกราชโองการห้ามนำเข้าฝิ่นและห้ามปลูกฝิ่น แต่ไม่เป็นผล การค้าฝิ่นยังเจริญเรื่อยมา

(น.118) เขาว่ากันว่าในตอนเริ่มต้นคริสต์ศตวรรษที่ 18 โปรตุเกสเริ่มค้าขายฝิ่นก่อน แต่พอปลายศตวรรษ อังกฤษกลายเป็นเจ้าแห่งการค้าฝิ่น บริษัทอินเดียตะวันออกผูกขาดการค้าฝิ่นในแคว้นเบงกอลของอินเดีย มีการปรับปรุงพันธุ์ วิธีปลูกให้ได้ผลมาก ลงทุนน้อย ชาติตะวันตกที่มีส่วนในการค้าฝิ่นอีกชาติหนึ่งคือ สหรัฐอเมริกา บริษัทอินเดียตะวันออกไม่ได้นำฝิ่นเข้าจีนเอง ให้พ่อค้ารายย่อยเป็นผู้นำฝิ่นจากอินเดียเข้าจีนโดยการลักลอบไปให้พวกนำเข้าอีกกลุ่มเข้าทางชายฝั่งทะเล เงินแท่งทองแท่งที่ได้จากการค้าก็จะต้องนำมาส่งที่บริษัทอินเดียตะวันออกที่กวางตุ้ง พวกพ่อค้าจะได้เป็นตั๋วแลกเงินปอนด์ไปขึ้นเงินได้ที่ลอนดอน ส่วนบริษัทอินเดียตะวันออก (หลัง ค.ศ. 1858 รัฐบาลอังกฤษเข้าปกครองอินเดียโดยตรง) เอาเงินแท่งทองแท่งซื้อสินค้าจีนไปขาย
ตอนที่ 5 ความขัดแย้งในเรื่องการห้ามจำหน่ายฝิ่น (The Debate on Opium Prohibition) หวงจิ้วจื่อ เป็นขุนนางที่ดูแลเรื่องการพิธี เขาเป็นคนแรกที่เสนอให้เลิกฝิ่น ถึงกับทำหนังสือกราบทูลจักรพรรดิ ในพิพิธภัณฑ์มีรูปถ่ายหนังสือกราบบังคมทูลให้ดูด้วย หลินเจ๋อสู เป็นหัวหน้าใหญ่ที่ทำลายฝิ่นครั้งใหญ่ที่สุดของจีนบริเวณที่ตั้งพิพิธภัณฑ์นี้


(น.119) รูป 114 ภาพแสดงผลเสียของการติดฝิ่น

(น.119) นอกจากนี้ยังแสดงหนังสือพับแบบจีน แสดงประวัติคนติดฝิ่นว่า เดิมเป็นคนที่มีฐานะ ติดฝิ่นแล้วต้องขายบ้าน ขายสมบัติ กลายเป็นขอทาน ลูกเมียตกยากต้องร้องไห้ เมียเอามีดสับกล้องสูบฝิ่น (แล้วมีอะไรเกิดขึ้นก็ไม่ทราบ) หนังสือนี้เขียนสมัยราชวงศ์ชิง เป็นที่แพร่หลาย เป็นความพยายามประชาสัมพันธ์โทษของฝิ่น โดยบอกว่าเมื่อติดแล้ว เลิกไม่ได้ (You could not get rid of the habit) แสดงสัญญาจำนองที่ของคนติดฝิ่น รูปคนสูบฝิ่น ซึ่งมีทั้งคนรวย คนชั้นสูง คนจน ขุนนาง และทหาร แสดงให้เห็นว่าการนำฝิ่นมาจำหน่ายนั้น ไม่เป็นผลเสียในด้านเศรษฐกิจเกี่ยวกับเรื่องดุลการค้าเท่านั้น แต่เป็นการทำลายโครงสร้างของประเทศทั้งทางด้านการเมืองเศรษฐกิจ (เงินเฟ้อมาก) และสังคม ทำลายทรัพยากรมนุษย์ เช่น ในการรบกัน ทหารที่ติดฝิ่น มีสุขภาพเสื่อมไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ


(น.119) รูป 115 ภาพแสดงผลเสียของการติดฝิ่น


(น.120) รูป 116 เครื่องมือสูบฝิ่น

(น.120) ห้องจำลองแสดงการสูบฝิ่น มีเครื่องมือในการสูบฝิ่นของจริงแสดงไว้ให้ดู เขารวบรวมฝิ่น (papaver somnifera) ทำภาพอัดแห้งเอาไว้ให้ดู ให้ข้อมูลทางพฤกษศาสตร์ไว้ด้วย แต่ว่าฝิ่นอัดนั้นทำไว้ตั้งแต่ ค.ศ. 1969 จึงชำรุดแล้วน่าจะทำใหม่
ตอนที่ 6 เป็นห้องที่ว่าด้วยหลินเจ๋อสูทั้งห้อง หลินเจ๋อสู (ค.ศ. 1785-1850) เป็นชาวฝูเจี้ยน เขาเป็นคนที่คนจีนถือว่าเป็นวีรบุรุษ ที่พยายามคุ้มครองคนจีนให้พ้นจากภัยฝิ่น คนจีนจึงเป็นชาติแรกที่พยายามหามาตรการเลิกยาเสพติด ใน ค.ศ. 1839 เขาดำรงตำแหน่งเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดหูเป่ยและหูหนาน ได้รับแต่งตั้งเป็นผู้ตรวจราชการมีภารกิจไปตรวจสอบเรื่องกรณีฝิ่นที่กวางตุ้ง ของที่วางแสดงไว้มีบันทึกรายงานเกี่ยวกับการปฏิบัติงาน บันทึกประจำวันของหลินเจ๋อสูเกี่ยวกับการตรวจโครงการชลประทานตั้งแต่วันที่ 7-23 พฤศจิกายน ค.ศ. 1831 ลายมือของหลินเจ๋อสูเขียนบทกวี (ข้าพเจ้าเคยเรียนบทกวีของหลินเจ๋อสู แต่จดเอาไว้ตรงไหนจำไม่ได้หาไม่เจอแล้ว จำได้ว่าเป็นบทกวีรักชาติ ค่อนข้างดุเดือด) เรื่องบทบาทของสมาคมลับในการต่อต้านต่างชาติ รูปผู้ว่าราชการกวางตุ้ง ที่สนับสนุนหลินเจ๋อสู รูป Charles Elliot เป็นผู้กำกับการค้าหรือทูตพาณิชย์ของอังกฤษในจีน รูปการจับคนค้าฝิ่นตั้งแต่วันที่ 18 มีนาคม ถึง 18 พฤษภาคม ค.ศ. 1839

(น.121) ตารางแสดงฝิ่นที่ถูกทำลายใน ค.ศ. 1839 ของอังกฤษถูกทำลายไป 2,253,332 กิโลกรัม ส่วนของอเมริกาถูกทำลายไป 122,892 กิโลกรัม หุ่นจำลองที่แสดงวิธีการทำลายฝิ่น ชั้นที่สอง เป็นเรื่องสงครามฝิ่น ตอนนี้เวลาน้อยเขาเลยพาเราดูอย่างเร็วมาก เห็นนักท่องเที่ยวทั้งคนจีนและชาวต่างประเทศสนใจมาดูกันมาก
ตอนที่ 1 การป้องกันการบุกของชาวต่างชาติ

Next >>